Mafia và chính quyền phát xít
Benito Mussolini, cha đẻ của chủ nghĩa phát xít Ý, là một trong những lãnh đạo chủ chốt của phe Trục trong Thế chiến II. Giống như nhiều đồng minh phát xít, ông ta hứa thật nhiều, nhưng làm chẳng bao nhiêu. Năm 1937, Mussolini từng tuyên bố biến Sicily thành một trong những khu vực thịnh vượng nhất thế giới, nhưng thực tế, chính phủ phát xít hầu như không cải thiện kinh tế hay đời sống người dân.
Ban đầu, các gia đình Mafia ở Sicily – hay Cosa Nostra – xem chính quyền Mussolini là công cụ duy trì quyền lực. Theo các học giả Ý như Diego Gambetta và Leopoldo Franchetti, Mafia vận hành như một tập đoàn bảo kê, sử dụng bạo lực để đảm bảo lợi ích cho khách hàng của mình. Khi hệ thống pháp luật không thể bảo vệ những thương nhân tham gia giao dịch phi pháp, Mafia cung cấp dịch vụ bảo vệ, giữ an toàn cho tài sản và đảm bảo hợp đồng được thực hiện.
Nhưng đối với Mussolini, Mafia là trở ngại trên con đường xây dựng nhà nước tập quyền. Ông ta ra lệnh cho Thống đốc Palermo, Cesare Mori, mở chiến dịch truy quét, bắt giữ, tra tấn và trục xuất nhiều thủ lĩnh Mafia. Bị buộc rời khỏi Sicily, nhóm này di cư sang Mỹ, phát triển thành thế lực ngầm hùng mạnh trong thế giới tội phạm tại đây, đồng thời duy trì ảnh hưởng ở quê nhà thông qua các đồng minh còn lại.
Mussolini luôn xem Mafia là mối đe dọa.
Cuối năm 1941, sau khi Nhật Bản tấn công Trân Châu Cảng, Hitler tuyên bố:
Chúng ta sẽ luôn là những người tấn công trước!
Với ông ta, Đức không thể thua kém đồng minh Nhật, và các cuộc tấn công trực tiếp vào lãnh thổ Mỹ là điều tất yếu.
Ngày 9/2/1942, tàu SS Normandie – một tàu chở binh sĩ của Mỹ, trước đây thuộc Pháp – bốc cháy tại cảng New York. Ngọn lửa dữ dội khiến 191 người bị thương và con tàu lật úp. Nguyên nhân ban đầu được cho là do tia lửa từ máy hàn, nhưng giới chức Mỹ không thể bỏ qua khả năng đây là hành động phá hoại của gián điệp Đức Quốc xã.
Thời điểm đó, cảng New York là trung tâm ngoại thương trọng yếu, chiếm gần một nửa giao thương của Mỹ. Nếu kẻ thù có thể phá hoại ngay trên đất Mỹ, hậu quả sẽ vô cùng nghiêm trọng. Washington ngay lập tức triển khai hàng trăm đặc vụ tình báo Hải quân để truy tìm gián điệp Đức trong giới công nhân và ngư dân. Tuy nhiên, họ vấp phải sự bất hợp tác, thậm chí có người còn cố tình gây nhiễu thông tin bằng cách tự nhận là kẻ đã phóng hỏa con tàu.
Chiến dịch thế giới ngầm
Khi những phương pháp điều tra thông thường thất bại, Hải quân Mỹ buộc phải tìm đến một thế lực ít ai ngờ tới: Mafia. Ngày 7/3/1942, một cuộc họp bí mật diễn ra giữa các sĩ quan tình báo và Ủy viên Công tố quận New York, nhằm bàn bạc về kế hoạch sử dụng tội phạm có tổ chức để thu thập tin tình báo. Người đầu tiên họ tiếp cận là Joseph Lanza, kẻ kiểm soát chợ cá Fulton ở Manhattan.
Lanza nhanh chóng huy động tay chân theo dõi bến cảng, kiểm soát thông tin vận tải quân sự và xác minh những kẻ khả nghi. Không chỉ dừng lại ở đó, ông ta còn cung cấp cho đặc vụ Hải quân thẻ công đoàn, giúp họ trà trộn vào giới lao động bốc xếp. Nhờ vậy, các điệp viên có thể theo dõi hoạt động tàu thuyền, phát hiện nội gián và đảm bảo an toàn cho tuyến tiếp vận hàng hải. Tuy nhiên, để thực hiện kế hoạch này, Lanza cần sự chấp thuận từ một người—Charles "Lucky" Luciano, ông trùm tối cao của thế giới ngầm Mỹ.
Sinh năm 1897 tại Sicily, Ý, Luciano di cư đến New York năm 1906. Lớn lên giữa khu ổ chuột Lower East Side, hắn nhanh chóng bước vào thế giới tội phạm. Không như những Mafia Ý bảo thủ, Luciano không phân biệt sắc tộc, sẵn sàng hợp tác với cả băng đảng Ireland và Do Thái, miễn là có lợi nhuận. Đến năm 1929, hắn thành lập Hội đồng Mafia Quốc gia, biến tội phạm có tổ chức thành một tập đoàn khổng lồ. Thay vì để Mafia hoạt động riêng lẻ, Luciano tạo ra một hệ thống có tổ chức chặt chẽ, nơi các trùm băng đảng phân chia quyền lợi và hạn chế thanh trừng lẫn nhau.
Tuy nhiên, quyền lực cũng đi kèm nguy hiểm. Năm 1936, công tố viên Thomas Dewey mở chiến dịch truy quét Mafia, kết án Luciano 30-50 năm tù giam vì điều hành đường dây mại dâm. Từ đỉnh cao quyền lực, hắn bị giam chặt sau song sắt.
Trong khi đó, nước Mỹ lâm vào tình thế nguy hiểm. Tháng 12/1941, Nhật Bản tấn công Trân Châu Cảng, kéo Mỹ vào Thế chiến II. Nhưng bên cạnh chiến sự ở Thái Bình Dương, Washington còn đối mặt với một mối đe dọa ngay trên đất Mỹ. Ngày 9/2/1942, tàu vận tải SS Normandie bốc cháy khi đang neo đậu tại cảng New York. Chính phủ nghi ngờ đây không phải tai nạn mà là hành động phá hoại của gián điệp Đức.
New York khi ấy là cửa ngõ thương mại quan trọng nhất của Mỹ, nếu phe Trục thực sự có nội gián, hậu quả sẽ khôn lường. Ngoài khơi Đại Tây Dương, bầy sói U-boat của Đức càn quét tuyến vận tải Đồng minh. Chỉ trong 10 tháng đầu năm 1942, hơn 500 tàu chiến bị đánh chìm, khiến tuyến tiếp vận gặp khủng hoảng. Trong bối cảnh đó, Hải quân Mỹ buộc phải tìm đến Mafia—thế lực duy nhất kiểm soát mọi ngóc ngách của bến cảng.
Sau hơn 20 cuộc đàm phán ngay bên trong nhà tù, Luciano và Hải quân Mỹ đạt được một thỏa thuận tuyệt mật. Ông trùm ra lệnh cho toàn bộ Mafia hỗ trợ chính phủ truy quét nội gián, đổi lại, Hải quân sẽ đảm bảo quyền lợi của hắn và xem xét giảm án.
Charles “Lucky” Luciano đóng vai trò quan trọng trong việc đàm phán một thỏa thuận mà theo đó Mafia sẽ bảo vệ các cảng của Mỹ trong Thế chiến II.
Kể từ khi thỏa thuận có hiệu lực, mọi hoạt động phá hoại đều chấm dứt. Không một gián điệp Đức nào có thể tiếp cận bến cảng New York, không ai dám tiết lộ thông tin về vận chuyển quân sự, và mọi cuộc đình công tại cảng bị dập tắt ngay lập tức. Quan trọng hơn, Mafia còn cung cấp tin tình báo giúp quân Đồng minh chuẩn bị cho chiến dịch xâm lược Sicily năm 1943. Nhờ mạng lưới của Luciano, Mỹ dễ dàng thu thập thông tin về tuyến đường, địa hình và vị trí đóng quân của Đức trên đảo.
Tháng 2/1943, Luciano đề nghị sửa đổi thỏa thuận—nếu tiếp tục hỗ trợ quân đội Mỹ, hắn sẽ được ân xá. Chính phủ đồng ý, nhưng với điều kiện sau chiến tranh, hắn phải rời khỏi Mỹ. Năm 1946, sau khi chiến tranh kết thúc, Thống đốc New York chính thức ký lệnh ân xá cho Luciano. Tuy nhiên, thay vì trở lại vị trí ông trùm, hắn bị trục xuất về Ý, kết thúc kỷ nguyên của một trong những Mafia quyền lực nhất lịch sử Mỹ.
Dù Mafia không hề thay đổi bản chất tội phạm của mình, Chiến dịch Thế giới ngầm đã chứng minh một điều: trong chiến tranh, kẻ thù của kẻ thù có thể là đồng minh. Nhờ cái bắt tay với Luciano, Mỹ bảo vệ được tuyến vận tải quan trọng nhất, loại bỏ nguy cơ phá hoại ngay trên đất liền và tạo tiền đề cho cuộc đổ bộ lên châu Âu. Tuy nhiên, cái giá phải trả cũng không nhỏ. Việc hợp tác với Mafia đã giúp chúng mở rộng thế lực, gây ảnh hưởng sâu rộng đến chính trị và kinh tế Mỹ suốt nhiều năm sau chiến tranh.
Đồng minh bất đắc dĩ
Khi quân Đồng minh giành thắng lợi ở Bắc Phi, họ lập tức hướng đến Bán đảo Ý—mục tiêu chiến lược được Winston Churchill ví như “phần bụng mềm yếu của châu Âu”. Tuy nhiên, để mở đường cho chiến dịch, họ cần thông tin tình báo chi tiết về địa hình, cơ sở hạ tầng và bố trí quân sự của phe Trục tại Sicily, hòn đảo án ngữ tuyến đường tiến vào lục địa.
Đây chính là lúc Chiến dịch Thế giới ngầm tiếp tục phát huy tác dụng. Nhờ bố già Lucky Luciano, tình báo Mỹ đã tiếp cận và tuyển mộ các Mafia bản địa để thu thập thông tin, lập bản đồ và xây dựng mạng lưới chỉ điểm. Với mối thâm thù sâu sắc đối với chế độ phát xít Mussolini, những băng đảng xã hội đen này sẵn sàng hợp tác, biến Sicily thành chiến trường hỗn loạn trước khi quân Đồng minh đổ bộ.
Ngày 15/4/1943, Hội đồng Tham mưu trưởng Mỹ phê duyệt Bản kế hoạch chiến tranh tâm lý tại Sicily, kêu gọi người Mỹ gốc Sicily thâm nhập hòn đảo, khơi dậy phong trào kháng chiến và lôi kéo những kẻ thù của Mussolini, bao gồm cả Mafia. Họ không chỉ làm gián điệp, mà còn bí mật vận chuyển vũ khí, tổ chức du kích quấy rối quân phát xít, phá hủy cầu đường và cản trở hậu cần của địch.
Tối 9/7/1943, hơn 2.500 tàu chiến chở theo 150.000 quân Đồng minh tiến vào bờ biển phía đông nam Sicily. Dưới sự chỉ huy của Tướng George Patton, quân Mỹ nhanh chóng kiểm soát Palermo nhờ sự hỗ trợ của các Mafia địa phương. Những tay giang hồ này cung cấp tin tình báo, ám sát sĩ quan phe Trục và phá hoại công trình quân sự của phát xít Ý. Một ông trùm từng được Luciano giúp đỡ thậm chí còn dẫn lính Mỹ đến thẳng sở chỉ huy hải quân Ý, giúp Đồng minh giành quyền kiểm soát nhiều tài liệu quan trọng.
Ngày 14/7/1943, máy bay Mỹ thả cờ vàng in chữ “L” màu đen xuống thị trấn Villalba—tín hiệu gửi đến Don Calogero Vizzini, trùm Mafia quyền lực nhất đảo Sicily. Ngay lập tức, ông ta huy động đàn em, kích động binh sĩ phe Trục đào ngũ và tạo điều kiện cho quân Mỹ tiến vào mà không tốn một viên đạn. Khi xe tăng Mỹ đến, Don Vizzini thậm chí còn ngồi lên xe dẫn đoàn, thị uy quyền lực của mình giữa hàng ngũ Đồng minh. Chỉ trong một ngày, hai phần ba binh sĩ phe Trục tại khu vực đào ngũ, giúp phe Đồng minh tiến chiếm những điểm trọng yếu một cách dễ dàng.
Sau khi chiếm được Sicily, quân Đồng minh thiết lập chính quyền quân sự tạm thời, trong đó nhiều vị trí quan trọng rơi vào tay những nhân vật do Mafia hậu thuẫn. Nhờ đó, thế lực xã hội đen nhanh chóng vươn vòi bạch tuộc, thao túng chợ đen và trộm cướp các kho hàng quân sự. Trước tình trạng đó, Đồng minh không muốn lãng phí nhân lực để trấn áp tội phạm, thay vào đó, họ để Don Vizzini nắm quyền thị trưởng Villalba và trao cho Giuseppe Genco Russo chức thị trưởng Mussomeli. Đổi lại, các ông trùm phải đặt ra giới hạn và kiểm soát hoạt động Mafia, đảm bảo không gây rối loạn cho quân Đồng minh.
Mafia đã thu thập tin tình báo, lôi kéo binh sĩ phát xít đào ngũ và phá hoại cơ sở hạ tầng của phát xít Ý cùng quân Đức Quốc xã - những kẻ đang kiểm soát Sicily khi quân Đồng minh đổ bộ.
Về phần Lucky Luciano, sau chiến tranh, chính quyền Mỹ giữ lời hứa. Ngày 3/1/1946, Thống đốc New York Thomas Dewey ký lệnh giảm án cho ông trùm như một phần thưởng cho sự hợp tác trong thời chiến. Một tháng sau, Luciano bị trục xuất về Naples, Ý, kết thúc kỷ nguyên của một trong những ông trùm quyền lực nhất lịch sử Mỹ. Dù không còn kiểm soát thế giới ngầm Mỹ trực tiếp, Luciano vẫn tiếp tục điều hành đế chế tội phạm từ xa cho đến khi qua đời vì cơn đau tim vào ngày 26/1/1962, hưởng dương 65 tuổi.
Chiến dịch Sicily không chỉ đánh dấu bước ngoặt quan trọng của cuộc chiến mà còn để lại di sản đáng sợ: Mafia từ chỗ bị Mussolini đàn áp đã hồi sinh mạnh mẽ nhờ cái bắt tay với Đồng minh, trở thành một thế lực đen tối thống trị hậu chiến. Một lần nữa, lịch sử chứng minh rằng chiến tranh không chỉ là cuộc đấu giữa các quốc gia mà còn là sự lựa chọn giữa những đồng minh thực dụng—dù họ có là tội phạm hay không.
Mafia đã tận dụng chiến tranh để củng cố quyền lực, hợp tác với quân Đồng minh không vì lý tưởng mà để đổi lấy lợi ích. Sự hỗ trợ của chúng góp phần vào chiến thắng trên chiến trường Sicily, nhưng cũng mở đường cho sự trỗi dậy mạnh mẽ của thế giới ngầm sau chiến tranh. Khi quân Đồng minh tiến sâu vào nước Ý, các băng đảng xã hội đen dần khôi phục vị thế, thao túng kinh tế và chính trị địa phương. Dù đã giúp đẩy lùi phát xít, Mafia vẫn mãi là một thế lực tồn tại song song với luật pháp, đầy toan tính và không bao giờ biến mất.
