Quintus Servilius Caepio
Quintus Servilius Caepio là một trong những ví dụ điển hình của sự thất bại thảm hại trong lịch sử quân sự La Mã, mặc dù La Mã nổi tiếng là nơi sản sinh ra những tướng lĩnh vĩ đại. Caepio, người trở thành chấp chính quan vào năm 106 TCN, không chỉ là một chính trị gia tham nhũng mà còn là một chỉ huy quân sự tồi tệ.
Ông được biết đến với những quyết định sai lầm, bắt đầu là việc thông qua đạo luật tước bỏ quyền tham gia của tầng lớp lao động vào các thủ tục tố tụng, một động thái gây tranh cãi trong xã hội. Tuy nhiên, sự nghiệp quân sự của Caepio càng trở nên tồi tệ hơn khi ông chiếm được thành phố Tolosa (nay là Toulouse, Pháp) và phát hiện một kho báu lớn trị giá khoảng 11 tỷ đô la Mỹ. Nhưng trong một sự kiện đáng xấu hổ, kho báu này đã bị cướp sạch bởi một nhóm tội phạm, và người ta cho rằng chính Caepio đã thuê những tên cướp để chiếm đoạt số vàng.
Quintus Servilius Caepio.
Vào năm 105 TCN, Caepio được giao chỉ huy một đội quân để đối phó với cuộc di cư của người Cimbri. Tuy nhiên, thay vì hợp tác với Tướng Gnaeus Mallius Maximus, người có chức vụ cao hơn và có kế hoạch đàm phán khôn ngoan với kẻ thù, Caepio lại tự ý tách quân và quyết định tấn công. Hệ quả là quân đoàn của ông bị tiêu diệt hoàn toàn, và chiến thắng của quân Cimbri đã khiến họ tiếp tục áp đảo luôn lực lượng của Maximus. Trận chiến này trở thành một trong những thảm bại tồi tệ nhất trong lịch sử quân sự La Mã, chỉ sau trận Cannae với Hannibal.
Sau thất bại này, Caepio bị tước quyền công dân La Mã, lưu đày và phạt với một khoản tiền khổng lồ. Mặc dù bị trắng án trong vụ án trộm vàng, ông vẫn bị kết tội vì gây tổn thất nghiêm trọng cho quân đội La Mã và đi vào lịch sử như một trong những chỉ huy quân sự bất tài và vô dụng nhất trong thế giới cổ đại.
Gideon Pillow
Tiếp theo trong danh sách những chỉ huy quân sự tồi tệ nhất là một người không chỉ yếu kém mà còn hèn nhát và thích bốc phét — Gideon Pillow. Khi nghiên cứu về cuộc Nội chiến Hoa Kỳ, nhiều người có quan điểm sai lầm rằng phe Liên bang miền Bắc có lợi thế về nguồn lực vật chất, còn Liên minh miền Nam sở hữu các chỉ huy tài ba. Tuy nhiên, trong khi nhiều tướng lĩnh miền Nam thể hiện được năng lực, Pillow lại là một ví dụ điển hình của sự thất bại quân sự.
Sự nghiệp quân sự của Pillow bắt đầu khi ông được người bạn thân, Tổng thống James K. Polk, phong hàm Thiếu tướng trong Chiến tranh Mỹ - Mexico, mặc dù ông không có chút kinh nghiệm quân sự nào. Cái gọi là “thành công” của ông trong chiến tranh thực tế là những sai lầm nghiêm trọng, từ việc cho đào mương phòng thủ sai hướng, đến việc thể hiện kém cỏi trong Trận Cerro Gordo, khiến nhiều binh sĩ thiệt mạng.
Gideon Pillow.
Nhưng điều đáng nói hơn là trong Trận Chapultepec, Pillow lại tự phong mình là “Anh hùng của Chapultepec” và khoe khoang về những chiến công chẳng phải của mình, phủ nhận công lao của Tướng Winfield Scott. Điều này khiến ông gây mâu thuẫn với các sĩ quan và sau đó không thể giành được ghế Phó Tổng thống trong các cuộc bầu cử năm 1852 và 1856.
Bước vào cuộc Nội chiến, Pillow trở thành Chuẩn tướng trong Quân đội Liên minh miền Nam. Tuy nhiên, sự nghiệp của ông tiếp tục xuống dốc khi ông thất bại trong Trận Belmont trước Tướng Ulysses Grant. Sau đó, ông được giao nhiệm vụ bảo vệ Pháo đài Donnelson, nhưng khi quân miền Bắc bao vây, Pillow đã ra lệnh cho quân miền Nam đang thừa thắng xông lên phải quay lại pháo đài, biến những thành quả chiến thắng thành công cốc. Tướng Grant nhanh chóng phản công và buộc quân miền Nam phải đầu hàng. Điều tồi tệ nhất là Pillow và Tướng John B. Floyd đã bỏ chạy khỏi pháo đài, dâng Mississippi cho quân miền Bắc.
Và không chỉ dừng lại ở đó, vào Trận Stones River năm 1863, Pillow lại tiếp tục thể hiện sự hèn nhát khi bị phát hiện đang ẩn nấp sau một cây trong lúc quân miền Nam tấn công. Cuối đời, Pillow cố gắng phục hồi danh tiếng, nhưng với những thất bại và hành động hèn nhát đã ghi dấu, ông vẫn được nhớ đến như một trong những chỉ huy tồi tệ nhất trong lịch sử Nội chiến Hoa Kỳ, một người không xứng đáng với quyền lực mà ông từng nắm giữ.
Francisco Solano Lopez
Tiếp theo trong danh sách những chỉ huy quân sự tồi tệ nhất là một nhà lãnh đạo độc tài, hoang tưởng và gần như phá hủy đất nước của chính mình — Francisco Solano López. Là con trai cả của cựu Tổng thống Paraguay, Carlos Antonio López, Francisco đã lên nắm quyền sau cái chết của cha mình. Ông thừa hưởng một đất nước ổn định với quân đội mạnh, và được cảnh báo rằng không nên sử dụng vũ lực để giải quyết tranh chấp ngoại giao. Tuy nhiên, Francisco không hề nghe theo lời khuyên đó mà lại quyết định đưa đất nước vào một cuộc chiến tàn khốc.
Francisco Solano Lopez.
Với sự ủng hộ của quân đội, Francisco tìm cách đưa Paraguay trở thành trung tâm của chính trị Nam Mỹ, nhưng ông đã phạm phải sai lầm nghiêm trọng khi can thiệp vào cuộc nội chiến ở Uruguay — một cuộc xung đột mà cả Brazil và Argentina đều có lợi ích riêng. Thay vì duy trì trung lập, Francisco đã quyết định tuyên chiến với Brazil vào tháng 12 năm 1864, nhằm giúp đỡ đồng minh Uruguay. Động thái này đã dẫn đến một chuỗi sự kiện khiến Paraguay phải đối đầu với Brazil, Argentina và Uruguay trong một cuộc chiến toàn diện.
Cuộc chiến này, Chiến tranh Liên minh Bộ ba, kéo dài từ năm 1864 đến 1870, đã để lại hậu quả thảm khốc cho Paraguay. Dân số trước chiến tranh là khoảng 525.000 người, nhưng đến năm 1871 chỉ còn lại 221.000 người, một sự suy giảm đáng báo động. Bên cạnh việc đối mặt với các kẻ thù mạnh mẽ, người dân Paraguay còn phải chịu đựng nạn đói và bệnh tật. Francisco, với sự hoang tưởng của mình, đã ra lệnh tra tấn và giết hại bất kỳ ai dám đề cập đến việc đầu hàng, biến cuộc chiến thành một cuộc tàn sát vô nghĩa.
Kết quả là, Paraguay đã thất bại thảm hại, mất 140.000 km² lãnh thổ vào tay Brazil và Argentina, đồng thời phải bồi thường và bị chiếm đóng cho đến năm 1876. Còn về phần Francisco Solano López, vào ngày 1 tháng 3 năm 1870, ông ta bị chính các phụ tá phản bội và bị bắn chết khi cố gắng chống lại lệnh bắt giữ bằng một thanh kiếm. Một lãnh đạo, với tham vọng mù quáng và sự độc tài, đã không chỉ làm tan nát đất nước mình, mà còn đi vào lịch sử như một trong những nhà lãnh đạo tồi tệ nhất thế giới.
Sir Douglas Haig
Trong danh sách những chỉ huy quân sự tồi tệ, Sir Douglas Haig là một cái tên không thể thiếu, với một chiến lược lỗi thời và sự coi thường tác động của công nghệ trong chiến tranh hiện đại, dẫn đến cái chết vô nghĩa của hàng triệu binh lính trong Chiến tranh thế giới thứ nhất. Là chỉ huy của Lực lượng Viễn chinh Anh quốc, Haig nổi tiếng với việc không thay đổi chiến thuật trong một thời kỳ mà súng máy và công nghệ hiện đại đã thay đổi bộ mặt chiến tranh. Ông ta cứng đầu và bảo thủ, từ chối chấp nhận rằng chiến tranh đã không còn giống như trước kia.
Vào ngày 1 tháng 7 năm 1916, trong Trận Somme, Haig ra lệnh tấn công trên một mặt trận dài 24 km, với 11 sư đoàn Anh, trong đó có nhiều binh sĩ là lính tình nguyện lần đầu tiên ra trận. Mặc dù dự tính dùng quân số để áp đảo, Haig lại không tính đến sự phòng thủ kiên cố của quân Đức, đặc biệt là sự tàn phá của súng máy. Hậu quả là 57.000 lính Anh bị thương vong, trong đó có 19.000 người chết trong một ngày — con số thảm khốc và không thể biện minh.
Sir Douglas Haig.
Mặc dù vậy, Haig vẫn không hề thay đổi chiến thuật. Ông ta cho rằng việc tổn thất là "có thể chấp nhận được" và tin rằng cuộc tấn công đã làm suy yếu quân Đức. Haig tiếp tục tấn công trong suốt 4 tháng, gây thêm hàng trăm ngàn thương vong, cho đến khi mùa đông ngừng các cuộc tấn công. Trong suốt cuộc chiến, Haig đã phớt lờ sự nguy hiểm của súng máy và vẫn điều động kỵ binh dự bị, hy vọng chúng sẽ tìm được lỗ hổng trong phòng tuyến của quân Đức — một chiến thuật đã lỗi thời và hoàn toàn không phù hợp với thực tế chiến tranh.
Vào năm 1917, trong Chiến dịch Passchendaele (Trận Ypres lần thứ ba), Haig tiếp tục mở các cuộc tấn công vô vọng, mặc dù quân Đức đã quá mạnh và quân đội Anh đang suy yếu. Kết quả là 300.000 binh lính Anh chết hoặc bị thương, khiến quân đội Anh không thể duy trì sức chiến đấu nếu không có sự can thiệp của Hoa Kỳ.
Dù đã gây ra những tổn thất khủng khiếp, Haig vẫn tiếp tục lãnh đạo Lực lượng Viễn chinh Anh. Sau chiến tranh, ông vẫn bị chỉ trích nặng nề vì không hiểu được chiến tranh hiện đại và sự thay đổi của công nghệ trong chiến đấu. Các nhà sử học ngày nay đồng lòng rằng Haig là một trong những nhà lãnh đạo quân sự tồi tệ nhất trong lịch sử, người đã không hiểu và không thích nghi với sự tiến bộ của chiến tranh, dẫn đến cái chết vô nghĩa của hàng triệu binh lính.
George B. McClellan
George B. McClellan là một tướng quân đội Liên bang miền Bắc trong Cuộc Nội chiến Hoa Kỳ, và như Gideon Pillow của miền Nam, ông ta cũng được ghi nhận là một chỉ huy kém cỏi với những quyết định chiến thuật không thể biện minh. Tốt nghiệp Học viện Quân sự Hoa Kỳ West Point năm 1846 và có kinh nghiệm trong Chiến tranh Mỹ - Mexico, McClellan được kỳ vọng sẽ là một người lãnh đạo quân đội mạnh mẽ. Tuy nhiên, mặc dù có khả năng tổ chức xuất sắc, ông lại thiếu quyết đoán và tỏ ra sợ hãi trước các đối thủ, đặc biệt là khi quân đội miền Nam dưới sự chỉ huy của Tướng Robert E. Lee.
George B. McClellan.
Khi cuộc Nội chiến bùng nổ, McClellan được giao chỉ huy Quân đoàn Potomac, và sau đó là tổng tư lệnh quân đội Liên bang miền Bắc. Ông thành công trong việc ổn định quân đội sau những thất bại ban đầu và giúp quân đội miền Bắc khôi phục tinh thần chiến đấu. Tuy nhiên, McClellan không thể chuyển hóa ưu thế quân số thành chiến thắng quyết định. Trong Chiến dịch Bán đảo 1862, mặc dù giành được vài chiến thắng nhỏ, McClellan lại rất thận trọng và miễn cưỡng truy đuổi quân miền Nam. Khi cách thủ đô Richmond chỉ vài dặm, ông lại đánh giá quá cao quân địch, và khi Trận chiến Bảy ngày diễn ra, ông đã quyết định rút lui, bỏ lỡ cơ hội kết thúc chiến tranh sớm hơn.
Trong Trận Antietam (1862), McClellan mặc dù giành chiến thắng và ngăn chặn quân miền Nam tấn công Maryland, nhưng ông vẫn không thể quyết liệt truy quét quân địch, dẫn đến sự thất vọng của Tổng thống Abraham Lincoln. Điều này đã khiến ông bị cách chức sau khi tỏ ra thiếu quyết đoán, không thể tận dụng thế mạnh quân đội Liên bang.
Các chuyên gia quân sự nhận định rằng chiến thuật của McClellan có thể hợp lý trong một cuộc chiến bảo vệ, nhưng đối với một cuộc chiến như Cuộc Nội chiến Hoa Kỳ, sự rụt rè và nhát cáy của ông đã khiến cuộc chiến kéo dài và tăng thêm tổn thất. Do đó, McClellan xứng đáng nằm trong danh sách những chỉ huy quân sự tồi tệ nhất trong lịch sử, với những quyết định chiến thuật thiếu táo bạo và khả năng không tận dụng được các cơ hội quan trọng.
Pierre-Charles-Jean-Baptiste-Silvestre de Villeneuve
Trong danh sách các chỉ huy quân sự kém cỏi mà chúng ta đã điểm danh, mỗi người đều có những thất bại đáng tiếc, nhưng có thể nói rằng thất bại của Pierre-Charles-Jean-Baptiste-Silvestre de Villeneuve đã có ảnh hưởng lớn nhất đến cuộc chiến cũng như tình hình quốc tế và khu vực.
Trận Trafalgar (1805) là một bước ngoặt quan trọng không chỉ đối với chiến tranh Napoleon, mà còn đối với cả thế giới. Nếu như Villeneuve thực hiện đúng mệnh lệnh của Napoleon Bonaparte và hội quân cùng lực lượng tàu chiến Pháp và Tây Ban Nha ở eo biển Manche, có thể cuộc xâm lược nước Anh sẽ diễn ra, thay đổi cục diện chiến tranh và tương lai của châu Âu. Tuy nhiên, hành động do dự và quyết định sai lầm của Villeneuve đã tạo cơ hội cho Hải quân Hoàng gia Anh dưới sự chỉ huy của Horatio Nelson giành chiến thắng vang dội, qua đó bảo vệ Anh quốc và duy trì thế lực quân sự biển cả của Anh trong suốt thế kỷ 19.
Pierre-Charles de Villeneuve.
Thất bại của Villeneuve không chỉ dẫn đến sự thất bại của kế hoạch xâm lược Anh mà còn giúp củng cố vai trò Hải quân Hoàng gia Anh trong chiến tranh và vươn lên trở thành một cường quốc thống trị biển, định hình lại các cuộc chiến quốc tế trong nhiều năm sau. Nếu xét đến việc so tài giữa các chỉ huy quân sự trong danh sách, việc so sánh Villeneuve với các chỉ huy khác như Douglas Haig hay George B. McClellan sẽ khá thú vị.
Tuy nhiên, Villeneuve có thể được xem là người thất bại cuối cùng, vì thất bại của ông có tác động lớn ngay lập tức đến kết quả của chiến tranh Napoleon, khiến kế hoạch xâm lược Anh của Napoleon thất bại vĩnh viễn. Trái lại, dù Haig hay McClellan đều là những chỉ huy có nhiều sai lầm trong chiến thuật và lãnh đạo, nhưng những quyết định của họ không dẫn đến sự thay đổi chiến lược toàn cầu như thất bại của Villeneuve.
Trận Trafalgar đã thay đổi toàn bộ cán cân quyền lực ở châu Âu và quốc tế. Nếu Villeneuve chiến thắng, có thể chiến tranh Napoleon đã kết thúc sớm hơn và những hệ quả sau đó sẽ khác biệt rất nhiều. Trong khi đó, những thất bại của Haig và McClellan, mặc dù gây ra tổn thất lớn về sinh mạng và thời gian, nhưng không làm thay đổi cục diện chiến tranh hoàn toàn. Do vậy, Pierre-Charles-Jean-Baptiste-Silvestre de Villeneuve có thể được coi là người mang danh “chỉ huy kém nhất trong số những người kém nhất”, vì thất bại của ông không chỉ làm hỏng kế hoạch chiến lược quan trọng mà còn thay đổi hẳn lịch sử thế giới.
Những thất bại quân sự của các chỉ huy kém cỏi trong lịch sử không chỉ là những vết nhơ trong sự nghiệp của mỗi người, mà còn là những bài học quý giá về tầm quan trọng của khả năng lãnh đạo, sự linh hoạt và chiến lược trong chiến tranh. Từ những quyết định sai lầm của Douglas Haig, George McClellan đến Pierre-Charles de Villeneuve, tất cả đều thể hiện rõ ràng rằng sự thiếu hiểu biết về chiến tranh hiện đại, sự bảo thủ và thiếu quyết đoán có thể gây ra tổn thất lớn lao không chỉ về sinh mạng mà còn về cơ hội chiến thắng.
Những thất bại này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến các cuộc chiến mà họ tham gia, mà còn định hình lại lịch sử và làm thay đổi cục diện quốc tế. Tuy mỗi chỉ huy đều có lý do riêng cho những thất bại của mình, nhưng những sai lầm đó đã để lại hậu quả lâu dài cho cả quân đội và quốc gia. Do đó, việc nghiên cứu và hiểu rõ những thất bại này sẽ giúp các nhà lãnh đạo quân sự tương lai tránh được những vết xe đổ và có thể đưa ra những quyết định đúng đắn, chiến lược hơn trong bối cảnh chiến tranh ngày nay.
