Hành trình của một thiên tài văn học
Khi nhắc đến những tên tuổi vĩ đại trong văn học, bạn sẽ nghĩ đến ai đầu tiên?
Có thể đó là J.K. Rowling với thế giới phép thuật của Harry Potter, Victor Hugo với kiệt tác Những Người Khốn Khổ, hay Mark Twain cùng Những Cuộc Phiêu Lưu Của Tom Sawyer. Nhưng chắc chắn, một cái tên không thể thiếu chính là William Shakespeare.
Không chỉ để lại những tác phẩm bất hủ, cuộc đời của Shakespeare cũng chứa đựng nhiều thăng trầm, bí ẩn không kém những vở kịch của ông. Sinh năm 1564 tại Stratford-upon-Avon, ông lớn lên trong một gia đình trung lưu khá giả. Cha ông, John Shakespeare, là một thương nhân có địa vị, từng nắm giữ nhiều chức vụ quan trọng trong thị trấn. Mẹ ông, Mary Arden, xuất thân từ một gia tộc quý tộc lâu đời. Xuất thân này đã giúp Shakespeare có cơ hội tiếp xúc với nhiều tầng lớp trong xã hội, từ đó hình thành một thế giới quan phong phú, sâu sắc.
Nhờ điều kiện gia đình thuận lợi, ông theo học tại King’s New School – ngôi trường dành cho con em giới trung và thượng lưu. Tại đây, Shakespeare được tiếp cận với tiếng Latin, văn học Hy Lạp – La Mã, cùng các nguyên tắc hùng biện, đặt nền tảng vững chắc cho tư duy ngôn ngữ và sáng tác. Tuy nhiên, khoảng năm 1577, tình hình tài chính gia đình suy giảm, buộc ông phải sớm đối mặt với sự bấp bênh của địa vị xã hội.
Năm 1582, khi mới 18 tuổi, Shakespeare kết hôn với Anne Hathaway – một phụ nữ lớn hơn ông tám tuổi. Việc lập gia đình sớm khiến ông phải tìm kiếm công việc ổn định. Không lâu sau, Shakespeare rời quê hương đến London với tham vọng đổi đời. Và từ đây, một chương đầy bí ẩn trong cuộc đời ông bắt đầu…
William Shakespeare (Ảnh: Wikimedia Commons) và Anne Hathaway (Ảnh: Shakespeare Birthplace Trust).
Từ năm 1585 đến 1592, không có tài liệu nào ghi chép về Shakespeare, khiến giai đoạn này trở thành một trong những bí ẩn lớn nhất trong tiểu sử của ông. Điều này đã dẫn đến nhiều giả thuyết khác nhau:
Một số ý kiến cho rằng ông từng là giáo viên tại một trường tư thục, tận dụng nền tảng học vấn vững chắc cùng khả năng ngôn ngữ xuất sắc để kiếm sống, đồng thời tiếp tục trau dồi kiến thức. Một giả thuyết khác cho rằng Shakespeare gia nhập một đoàn kịch lưu động, chu du khắp các vùng để biểu diễn. Nếu đúng, trải nghiệm này không chỉ giúp ông hiểu sâu sắc về sân khấu và thị hiếu khán giả, mà còn hoàn thiện kỹ năng sáng tác kịch.
Một số học giả thậm chí tin rằng Shakespeare đã du hành qua Pháp, Ý và nhiều quốc gia châu Âu khác để nghiên cứu kiến trúc, văn hóa và đời sống con người – những yếu tố sau này xuất hiện phong phú trong các tác phẩm của ông. Dù có nhiều suy đoán, sự thật về giai đoạn này vẫn chưa từng được làm sáng tỏ, khiến cuộc đời Shakespeare càng thêm huyền bí. Nhưng có một điều chắc chắn: quãng thời gian này đã trở thành bước đệm cho sự bùng nổ sau đó.
Bước chuyển mình vĩ đại của Shakespeare
Khoảng năm 1590, William Shakespeare gia nhập đoàn kịch danh tiếng Lord Chamberlain’s Men, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong sự nghiệp. Môi trường chuyên nghiệp này không chỉ giúp ông tiếp cận sân khấu đỉnh cao mà còn tạo điều kiện để ông thể hiện tài năng vượt trội. Chỉ trong vài năm, từ một diễn viên, Shakespeare nhanh chóng vươn lên trở thành nhà viết kịch xuất sắc, đặt nền móng cho sự nghiệp lẫy lừng sau này.
Những năm đầu, ông tập trung vào kịch hài và kịch lịch sử, với các tác phẩm tiêu biểu như Giấc Mộng Đêm Hè và loạt vở về vua Henry VI. Với lối kể chuyện sinh động, kết hợp giữa yếu tố hài hước, kịch tính và những nhân vật đầy màu sắc, Shakespeare nhanh chóng chiếm trọn cảm tình của khán giả.
Năm 1599, một cột mốc quan trọng xuất hiện khi Shakespeare cùng đoàn kịch Lord Chamberlain’s Men xây dựng Nhà hát Globe bên bờ nam sông Thames. Không chỉ là nơi biểu diễn, Globe còn trở thành không gian sáng tạo lý tưởng, nơi Shakespeare thỏa sức phát triển các ý tưởng nghệ thuật của mình. Chính tại đây, những kiệt tác như Hamlet, Othello, Macbeth và King Lear ra đời, đưa tên tuổi ông lên đỉnh cao danh vọng.
Trước thời Shakespeare, sân khấu Anh chủ yếu tập trung vào diễn biến sự kiện mà ít chú trọng đến chiều sâu tâm lý nhân vật. Ông đã thay đổi hoàn toàn cách tiếp cận này bằng việc khắc họa những nhân vật phức tạp với nội tâm phong phú. Điều này không chỉ nâng tầm nghệ thuật diễn xuất mà còn đặt nền móng cho sự phát triển của sân khấu hiện đại.
Các tác phẩm của Shakespeare tiếp tục truyền cảm hứng qua nhiều thế kỷ, trở thành nguồn tham chiếu cho các đạo diễn, biên kịch và diễn viên trên toàn thế giới. Những vở kịch của ông không chỉ được dàn dựng trên sân khấu mà còn được chuyển thể thành phim ảnh, sách và nhiều loại hình nghệ thuật khác.
Bức tranh năm 1849 của Sir John Gilbert: Các vở kịch của Shakespeare, bao gồm các cảnh và nhân vật từ một số vở kịch của William Shakespeare.
Không chỉ cách mạng hóa sân khấu, Shakespeare còn góp phần quan trọng trong sự phát triển của tiếng Anh hiện đại. Ông được cho là đã sáng tạo ra khoảng 1.700 từ mới, đồng thời đưa vào nhiều cấu trúc ngữ pháp và phép tu từ mang tính đột phá. Nhiều cụm từ do ông tạo ra vẫn còn được sử dụng phổ biến trong giao tiếp hằng ngày.
Tầm ảnh hưởng của Shakespeare vượt xa phạm vi văn học và sân khấu, lan rộng đến văn hóa đại chúng. Những tác phẩm như Romeo và Juliet, Hamlet hay Macbeth đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho các nhà làm phim, nhà văn và nghệ sĩ đương đại. Với 39 vở kịch, 154 bài sonnet và nhiều tác phẩm khác, Shakespeare để lại một di sản đồ sộ, có khả năng thích ứng với mọi thời đại và nền văn hóa.
Bí ẩn về quyền tác giả của Shakespeare
Sau khi đạt đỉnh cao sự nghiệp, Shakespeare tiếp tục sáng tác dưới triều đại vua James I, khi đoàn kịch của ông được đổi tên thành King’s Men và hoạt động dưới sự bảo trợ hoàng gia. Cuối đời, ông trở về Stratford-upon-Avon, sống bình yên bên gia đình trước khi qua đời vào ngày 23/4/1616.
Tuy nhiên, hơn 200 năm sau, nhiều học giả bắt đầu nghi ngờ Shakespeare có thực sự là tác giả của những kiệt tác nhŭ Hamlet hay Romeo and Juliet. Tác phẩm của ông thể hiện vốn kiến thức sâu rộng về chính trị, luật pháp, triết học—những lĩnh vực mà một người trung lưu ít có cơ hội tiếp cận.
Charles Dickens tựng đặt câu hỏi liệu Shakespeare, một người xuất thân từ Stratford-upon-Avon, có thể viết những vở kịch chứa đựng chiều sâu triết học và tâm lý phức tạp như King Lear hay Macbeth. Mark Twain cũng hoài nghi, nhấn mạnh việc không tìm thấy tài liệu chứng minh Shakespeare viết hoặc thảo luận về các vở kịch. Twain cho rằng Shakespeare có thể chỉ là bút danh của một nhóm tác giả.
Một trong những giả thuyết nổi bật nhất cho rằng Francis Bacon mới là tác giả thực sự. Bacon là triết gia, nhà khoa học và chính khách của Anh, đặt nền móng cho chủ nghĩa thực nghiệm. Xuất thân từ gia đình quý tộc, ông được giáo dục tại Cambridge và theo học luật tại Gray’s Inn. Bacon nắm rõ luật pháp, chính trị và triết học—những chủ đề xuất hiện rất nhiều trong tác phẩm của Shakespeare.
Những người theo thuyết Bacon cho rằng tác phẩm của Shakespeare chứa nhiều tư tưởng Phục Hưng, nhất là chủ nghĩa kinh nghiệm mà Bacon đi tiên phong. Họ cũng cho rằng các vở kịch chứa những mật mã do Bacon cài cắm để giữ kín danh tính. Delia Bacon, một trong những người điều tra tích cực nhất về giả thuyết này, dành nhiều năm nghiên cứu và tin rằng Shakespeare chỉ là một cái tên hư cấu.
Delia Bacon cho rằng các vở kịch chứa những mật mã nhị phân, còn gọi là mã Baconian. Theo đó, từng chữ trong văn bản có thể được giải mã thành thông điệp ẩn. Một số bản in sớm của Shakespeare có các phông chữ khác nhau và lỗi chính tả, khiến nhiều người tin rằng có ý đồ ẩn giấu.
Dù giả thuyết Bacon thu hút nhiều học giả, phần lớn các chuyên gia văn học hiện đại vẫn công nhận Shakespeare là tác giả duy nhất. Họ lập luận rằng không có tài liệu nào chứng minh Francis Bacon hay bất kỳ ai khác là tác giả thực sự.
Dù có nhiều hoài nghi, không có bằng chứng xác thực nào phủ nhận quyền tác giả của Shakespeare. Ông sống ở London, tiếp xúc với giới trí thức, và có thể tự học qua sách vở, không nhất thiết phải xuất thân quý tộc. Hồ sơ lịch sử, từ sổ đăng ký nhà hát đến lời chứng thực của đồng nghiệp, đều xác nhận ông là tác giả. Phân tích ngôn ngữ cũng cho thấy phong cách viết của Shakespeare khác biệt với Francis Bacon hay bất kỳ ứng viên nào khác. Do đó, các bằng chứng hiện có vẫn ủng hộ Shakespeare là tác giả thực sự.
Shakespeare và những câu hỏi chưa lời đáp
Cuộc tranh luận về việc ai là tác giả thực sự của những kiệt tác văn học như Hamlet và Romeo và Juliet vẫn tồn tại cho đến ngày nay. Nghi vấn về danh tính William Shakespeare xuất phát từ sự thiếu vắng bằng chứng và bản thảo gốc của các tác phẩm. Nếu tìm được bản gốc, câu hỏi này có thể được giải quyết, vì nó sẽ giúp xác định phong cách và dấu ấn cá nhân của ông, từ đó dập tắt mọi nghi ngờ.
Mặc dù đã có nhiều nỗ lực tìm kiếm, bản thảo gốc của Shakespeare vẫn chưa được phát hiện. Các thư viện danh tiếng như Thư viện Anh Quốc và Thư viện Quốc hội Hoa Kỳ không lưu trữ bản thảo nào của ông. Các nhà nghiên cứu cũng tìm kiếm tại Stratford-upon-Avon, nơi ông sinh ra và qua đời, nhưng không có kết quả. Thời kỳ Elizabeth và Jacobean chứng kiến việc lưu trữ bản thảo ở các nhà hát hoặc nhà in, nhưng ngay cả tại nhà hát Globe, nơi Shakespeare biểu diễn, không có bất kỳ bản gốc nào.
First Folio của William Shakespeare được trưng bày tại phòng đấu giá của Christie ở London vào đầu năm 2020. Cuốn sách được xuất bản năm 1623 và chứa 36 vở kịch của Shakespeare.
Chỉ đến năm 1623, bảy năm sau khi Shakespeare qua đời, First Folio được xuất bản, chứa 36 vở kịch của ông. Tuy nhiên, câu hỏi vẫn còn: Bản gốc các tác phẩm này đã đi đâu?
Một giả thuyết cho rằng bản thảo gốc có thể đã bị hủy hoại hoặc thất lạc qua các thời kỳ biến động như cuộc Nội chiến Anh. Cuộc tìm kiếm đã kéo dài hàng thế kỷ nhưng không có kết quả rõ ràng, càng làm tăng thêm sự huyền bí xung quanh Shakespeare. Việc không tìm thấy bản thảo gốc khiến nhiều người nghi ngờ về quá trình nghiên cứu.
Một giả thuyết khác cho rằng ngôi mộ của Shakespeare tại nhà thờ Holy Trinity ở Stratford-upon-Avon có thể ẩn chứa bí mật. Tấm bia mộ của ông có dòng cảnh báo: “Vì Chúa hãy ngăn cản những kẻ định đào bới ở đây”. Lời nguyền này có thể giải thích tại sao không ai dám khai quật mộ ông, dù vào năm 2008, khi bia mộ được sửa chữa, công nhân cũng không dám động đến hài cốt.
Vào năm 2016, một nhóm khảo cổ học đã sử dụng radar xuyên đất để khảo sát ngôi mộ của Shakespeare. Kết quả cho thấy hộp sọ của ông đã biến mất, khiến nhiều câu hỏi mới nảy sinh. Một số người đề xuất khai quật hài cốt, nhưng đa số phản đối, lo ngại việc này có thể vi phạm lời nguyền. Các nhà bảo tồn văn hóa cho rằng tôn trọng di tích của Shakespeare quan trọng hơn việc khai quật.
Sự mất tích của bản thảo gốc và hộp sọ càng làm tăng thêm bí ẩn về Shakespeare. Liệu có ai đang cố gắng ngăn chúng ta khám phá sự thật về danh tính thực sự của ông? Có thể có thế lực muốn che giấu thân phận đằng sau cái tên William Shakespeare.
Câu hỏi về Shakespeare và các tác phẩm như Romeo and Juliet và Hamlet đã trở thành một trong những bí ẩn lớn nhất trong lịch sử văn học. Những năm tháng mất tích và sự kiện khó hiểu liên quan đến di tích của ông khiến mọi thứ thêm phần bí ẩn. Trong bối cảnh xã hội thời đó, nhiều tác giả sử dụng bút danh, điều này mở ra giả thuyết liệu cái tên William Shakespeare có phải là một nghệ danh của một người khác, một người đã sáng tác dưới cái tên đó.
Một sự trùng hợp thú vị là trong đoàn kịch Lord Chamberlain’s Men, có một người đàn ông mang tên William Shakespeare. Có thể trong lịch sử, đã xảy ra sự nhầm lẫn khiến người ta tin rằng William Shakespeare đến từ Stratford-upon-Avon là tác giả những kiệt tác này. Những hoài nghi từ các học giả và nhà văn nổi tiếng như Mark Twain cho thấy không phải ai cũng tin vào truyền thống, càng làm câu chuyện về Shakespeare phong phú hơn.
Mặc dù các thuyết âm mưu có phần huyền bí, chúng phản ánh xu hướng con người huyền thoại hóa những thiên tài vượt thời gian. Sự nghi ngờ cũng xuất phát từ khó khăn trong việc tin rằng một người xuất thân bình thường có thể sáng tác những tác phẩm đồ sộ như vậy. Điều này vừa là sự tán dương tài năng của Shakespeare, vừa phản ánh định kiến xã hội về xuất thân và tài năng thiên bẩm.
Trong Macbeth, Shakespeare đã viết: "Cái gì đã qua là qua rồi." Tuy nhiên, những bí ẩn về cuộc đời và thân phận thực sự của ông vẫn chưa có lời giải. Có thể Shakespeare là tác giả thực sự, hoặc có thể một bàn tay bí ẩn nào đó đã tạo ra những tuyệt tác ấy. Những nghi vấn không làm giảm giá trị các tác phẩm của ông mà chỉ làm phong phú thêm di sản, khiến Shakespeare trở thành biểu tượng không chỉ của văn học mà còn của những bí ẩn đầy lôi cuốn.