Thức ăn nhanh: nhịp đập của lối sống Mỹ
Theo nghiên cứu của The Barbecue Lab, người Mỹ thường dùng bữa tại nhà hàng thức ăn nhanh từ một đến ba lần mỗi tuần. Khảo sát của Trung tâm Thống kê Y tế Quốc gia cho thấy có đến 84,8 triệu người lớn ở Mỹ ăn đồ ăn nhanh mỗi ngày. Fast food không chỉ là một phần của ẩm thực mà còn phản ánh lối sống "sống vội" đặc trưng của người Mỹ. Từ 2018 đến 2023, số lượng cửa hàng thức ăn nhanh tại Mỹ đã tăng trưởng trung bình 1,5% mỗi năm, đạt 207.827 đơn vị vào năm 2023. Đặc biệt, 96% người Mỹ ghé thăm các cửa hàng này hàng năm, vượt cả số lượng người đến nhà thờ hay phòng tập gym.
Kể từ khi ra mắt, McDonald's đã phục vụ 4.000 tỷ miếng khoai tây chiên. Dù có tin đồn cho rằng Tổng thống Thomas Jefferson từng ăn khoai tây trong khi viết bản Tuyên ngôn Độc lập, ông đã giới thiệu khoai tây chiên kiểu Pháp đến Mỹ năm 1802. Hơn 180 năm sau, món ăn này đã trở thành một trong những món phổ biến nhất cùng với sandwich và hamburger, và fast food đã trở thành biểu tượng văn hóa của Mỹ. Nhiều nhân vật nổi tiếng như Taylor Swift hay tỷ phú Warren Buffett đều bày tỏ sự yêu thích với đồ ăn nhanh. Cựu Tổng thống Donald Trump còn đãi đội bóng bầu dục vô địch một bữa buffet toàn fast food. Vậy điều gì đã biến những món ăn đơn giản này thành biểu tượng văn hóa của siêu cường hàng đầu thế giới?
Taylor Swift từng chia sẻ niềm yêu thích với hamburger và khoai tây chiên, cho thấy thức ăn nhanh hấp dẫn ngay cả với các ngôi sao hàng đầu.
Khái niệm thức ăn nhanh sơ khai được hiểu là thực phẩm nấu sẵn để bán. Trong các thành phố cổ La Mã, phần lớn người dân sống trong chung cư chật hẹp, thường sử dụng bánh nướng và thịt đã chế biến sẵn. Ở châu Á, vào thế kỷ 12, người Trung Quốc đã bày bán rộng rãi các món như bột chiên, bánh bao và màn thầu. Sang thế kỷ 19, Cách mạng Công nghiệp bùng nổ tại Anh, thúc đẩy sự phát triển của các thành phố lớn như London, Manchester và Birmingham, làm gia tăng nhu cầu về đồ ăn nhanh và tiện lợi. Fish and Chips trở thành biểu tượng của thức ăn nhanh Anh Quốc.
Tại Mỹ, quá trình công nghiệp hóa cũng diễn ra nhanh chóng, với các quầy hàng di động bán xúc xích, bánh mì kẹp thịt và sandwich. Những năm 1920, White Castle ra đời, phục vụ bánh hamburger giá rẻ. Đến năm 1948, McDonald's mở cửa hàng đầu tiên, đưa ra quy trình chế biến chuẩn hóa với dây chuyền lắp ráp hiệu quả, khởi đầu cho sự bùng nổ của thức ăn nhanh hiện đại. Nhưng, điều gì đã dẫn đến sự bùng nổ này?
Sống vội: văn hóa Mỹ qua món ăn nhanh
Như đã đề cập, đồ ăn nhanh phản ánh văn hóa “sống vội” của người Mỹ, một khái niệm có nguồn gốc từ “giấc mơ Mỹ.” Từ điển Oxford định nghĩa giấc mơ Mỹ là "niềm tin rằng nước Mỹ mang đến cơ hội cho mọi người có một cuộc sống tốt đẹp và thành công thông qua sự chăm chỉ." Thuật ngữ này được nhà văn James Truslow Adams đặt ra trong cuốn "Epic of America" năm 1931, mô tả một "vùng đất mà cuộc sống tốt đẹp hơn, giàu có hơn cho tất cả mọi người."
Mặc dù ý tưởng này xuất hiện từ lâu, nhưng bản tuyên ngôn độc lập năm 1776 đã nhấn mạnh việc tự xây dựng thành công dựa trên nỗ lực cá nhân, thúc đẩy mỗi người Mỹ phải nỗ lực hơn để đạt được cuộc sống mơ ước. Văn hóa sống vội cũng vì vậy mà hình thành. Trên thế giới, có 134 quốc gia quy định thời gian lao động tối đa mỗi tuần, nhưng Mỹ không nằm trong số đó. Gần 86% nam giới và hơn 66% nữ giới ở Mỹ làm việc hơn 40 giờ mỗi tuần. Dù Nhật Bản thường được xem là nơi có áp lực làm việc cao nhất, nhưng thực tế, người Mỹ làm việc trung bình nhiều hơn khoảng 137 giờ so với người Nhật, 260 giờ so với người Anh, và 499 giờ so với người Pháp.
Theo Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ, khoảng 64% người Mỹ cho rằng công việc là nguyên nhân chính gây ra căng thẳng, và 70% cảm thấy không có đủ thời gian để hoàn thành mọi việc trong ngày, theo khảo sát của Gallup. Tuy nhiên, ngoài "giấc mơ Mỹ," còn một lý do khác khiến người Mỹ sống vội. Mỹ là một quốc gia rộng lớn, với khoảng cách địa lý xa giữa các khu vực, tạo ra nhu cầu di chuyển nhanh chóng không chỉ giữa các bang mà còn trong nội bộ từng bang và giữa các thành phố. Sau Thế chiến II, các vùng ngoại ô mở rộng mạnh mẽ, khi người dân rời bỏ các thành phố đông đúc để tìm không gian sống thoải mái hơn.
Mô hình Drive-thru cho phép khách hàng đặt hàng và nhận món ăn mà không cần xuống xe, thường thấy tại các chuỗi thức ăn nhanh. Với làn đường riêng và quy trình nhanh chóng, mô hình này mang lại sự tiện lợi và tiết kiệm thời gian cho những người bận rộn, đặc biệt ở khu vực đông dân cư và trên các tuyến đường cao tốc.
Sự phát triển này dẫn đến lối sống phụ thuộc vào xe hơi và tốc độ di chuyển. Nhiều người Mỹ phải lái xe từ ngoại ô vào thành phố làm việc và trở về nhà mỗi ngày, khiến áp lực về thời gian tăng lên, làm cho nhịp sống của họ trở nên vội vã hơn. Với văn hóa sống vội, người Mỹ luôn tìm cách tối ưu hóa thời gian trong ngày, dẫn đến nhu cầu về những bữa ăn dễ dàng và nhanh chóng. Để phục vụ lối sống này, các chuỗi cửa hàng thức ăn nhanh không chỉ mở rộng mà còn được đặt ở vị trí chiến lược như gần khu văn phòng, trường học và dọc theo các con đường cao tốc. Dù lịch trình có bận rộn đến đâu, thức ăn nhanh luôn sẵn sàng ở mọi nơi cần thiết.
Một yếu tố quan trọng trong văn hóa sống vội này là việc di chuyển bằng xe hơi. Các cửa hàng như McDonald's và Burger King phát triển mô hình Drive-thru, cho phép khách hàng mua thức ăn mà không cần rời khỏi xe. Vào những năm 1980, một cửa hàng McDonald's Drive-thru phục vụ trung bình 144 xe hơi mỗi giờ. Bạn có thể tưởng tượng sự tiện lợi: thay vì phải vào trung tâm thương mại, gọi món và đợi phục vụ như ở Việt Nam, bạn chỉ mất khoảng 25 giây để nhận phần ăn tương tự tại đây. Ngày nay, thức ăn nhanh còn góp phần xuất khẩu lối sống vội vã của người Mỹ ra thế giới với sự mở rộng của các chuỗi như McDonald's, KFC và Burger King.
Hệ luỵ đối với sức khỏe
Không thể phủ nhận rằng thức ăn nhanh đáp ứng nhu cầu về sự tiện lợi và lối sống vội vã, nhưng nó cũng mang đến nhiều hệ lụy cho sức khỏe. Theo số liệu mới nhất từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) của Mỹ, tỷ lệ người trưởng thành bị béo phì đã tăng đáng kể trong những thập kỷ qua. Năm 1960, chỉ có 13,4% người trưởng thành bị béo phì và 0,9% bị béo phì nghiêm trọng; đến năm 2017, những con số này đã tăng lên khoảng 42,8% và 9,6%. Tỷ lệ béo phì ở trẻ em cũng đáng lo ngại, chiếm khoảng 20%. Tuy nhiên, tình hình này có thể khó cải thiện trong tương lai gần, khi mỗi năm McDonald's vẫn kiếm được hàng chục tỷ USD tại Mỹ.